İş ilişkisinin sona ermesi, işçi açısından yalnızca “işten çıkış” anlamına gelmez; kıdem tazminatı, ihbar tazminatı, işsizlik maaşı, işe iade davası, ücret ve fazla mesai alacakları gibi birçok hakkı doğrudan etkiler. Bu nedenle “fesih” kavramının türü ve hukuki niteliği, işçinin geleceğini belirleyen kritik bir konudur. Uygulamada en sık karıştırılan iki kavram ise haklı fesih ve geçerli fesihtir.
Bu yazıda “Haklı fesih mi, geçerli fesih mi? İşçi açısından farkı ve sonuçları” sorusunu; kanuni dayanaklar, örnek senaryolar ve işçinin hakları üzerinden derinlemesine ele alacağız. Amaç; işçinin hangi durumda hangi hakkı talep edebileceğini, hangi adımları nasıl atması gerektiğini açık, kapsamlı ve uygulamaya dönük biçimde ortaya koymaktır.
Haklı Fesih Nedir?
Haklı fesih, iş sözleşmesinin taraflarından birinin (işçi veya işveren) derhal, yani ihbar süresini beklemeden sözleşmeyi sona erdirebildiği fesih türüdür. “Derhal fesih” denmesinin nedeni; haklı fesih sebebinin ortaya çıkmasıyla birlikte, devamı taraf açısından çekilmez hâle gelen bir durumun varlığıdır.
İşçi bakımından haklı fesih, çoğunlukla şu durumlarda gündeme gelir:
- Ücretin ödenmemesi veya eksik ödenmesi
- Sürekli fazla mesai yaptırılması ve karşılığının verilmemesi
- Mobbing (psikolojik taciz)
- İşçinin sağlığını tehlikeye sokan çalışma koşulları
- İşverenin ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı davranışları
- Sigortasız çalışma veya ücretin gerçek tutardan düşük gösterilmesi
- İşçinin onurunu zedeleyen söz, davranış veya taciz
Haklı fesihte ana fikir şudur: İşçinin artık o işte çalışmaya devam etmesi beklenemez.
Geçerli Fesih Nedir?
Geçerli fesih, işverenin iş sözleşmesini sona erdirirken “haklı fesih kadar ağır” bir sebebe sahip olmadığı; ancak yine de iş ilişkisini sürdürmenin makul olmadığı durumlarda başvurduğu fesih türüdür.
Geçerli fesih daha çok iş güvencesi hükümleri kapsamında değerlendirilir ve “işe iade davası” ile yakından ilişkilidir. İşverenin geçerli fesih yapabilmesi için fesih nedeninin;
- işçinin yeterliliğinden (performans, uyum, verim),
- işçinin davranışlarından (iş disiplinine aykırılıklar, devamsızlık vb.),
- işletmenin, işyerinin veya işin gereklerinden (organizasyonel değişiklik, küçülme, ekonomik nedenler)
kaynaklanması gerekir.
Önemli nokta: Geçerli fesih, kural olarak işveren feshi bağlamında tartışılır. İşçi de elbette istifa edebilir; fakat “geçerli fesih” kavramı teknik olarak iş güvencesi rejiminde işverenin fesih gerekçesiyle ilişkilidir.
Haklı Fesih ile Geçerli Fesih Arasındaki Temel Farklar
Bu iki kavramın farkını işçi açısından netleştirmek için şu dört başlık kritik önemdedir:
1) Fesih Derhal mi, Süreli mi?
- Haklı fesih: Derhal fesih hakkı verir. İhbar süresi beklenmez.
- Geçerli fesih: Genellikle bildirim sürelerine uyulur (ihbar süresi) veya ihbar tazminatı ödenir.
2) Sebebin Ağırlığı
- Haklı fesih: Çok ağır, sözleşmenin devamını çekilmez kılan sebepler
- Geçerli fesih: Daha hafif ama objektif ve makul sebepler
3) İşçinin Talep Edebileceği Haklar
- Haklı fesihte işçi çoğunlukla kıdem tazminatı talep edebilir.
- Geçerli fesihte işçinin işe iade davası açma ihtimali ve ayrıca kıdem/ihbar tazminatları gündeme gelebilir (koşullara göre).
4) İşe İade Davası Bağlantısı
- Geçerli fesih, doğrudan işe iade davasının merkezindedir.
- Haklı fesih (işçinin yaptığı haklı fesih) ise işe iade ile değil; daha çok alacak-tazminat uyuşmazlıklarıyla ilişkilidir.
İşçi Açısından Haklı Fesih: Hangi Durumlarda Kullanılır?
İşçi için haklı fesih, bir “hak arama” aracıdır; ancak uygulamada en çok hata yapılan alanlardan biridir. Çünkü işçi haklı nedenle feshettiğini düşünse bile, mahkeme bunu haklı görmeyebilir. O zaman fesih “istifa” gibi değerlendirilebilir ve işçi önemli hakları kaybedebilir.
Aşağıda işçi açısından en sık karşılaşılan haklı fesih nedenleri yer alır.
Ücretin Ödenmemesi veya Eksik Ödenmesi
İşçinin ücretinin düzenli ödenmemesi, geç ödenmesi veya elden-eksik gösterilmesi gibi durumlar işçi açısından haklı fesih sebebi olabilir. Burada kritik nokta, işçinin bunu mümkünse;
- banka kayıtları
- bordrolar
- yazışmalar
- tanık anlatımları
ile desteklemesidir.
Fazla Mesai Ücretlerinin Ödenmemesi
İşçi sürekli fazla mesai yapıyor ancak karşılığını alamıyorsa bu da haklı fesih sebebi olabilir. Fazla mesaiyi ispatlamada;
- giriş-çıkış kayıtları
- vardiya çizelgeleri
- WhatsApp/mesaj talimatları
- tanıklar
önemlidir.
Mobbing ve Psikolojik Taciz
Mobbing iddiası ciddi bir iddiadır. İşçi açısından haklı fesih sebebi olabilir; ancak ispatı teknik ve detaylıdır. Deliller:
- yazışmalar
- görev tanımı dışı sürekli aşağılayıcı işler
- performans bahanesiyle sistematik dışlama
- sağlık raporları, psikolog/psikiyatri kayıtları (varsa)
- tanıklar
Sağlık ve Güvenlik Riskleri
İşçinin sağlığını tehlikeye sokan çalışma koşulları (iş güvenliği önlemlerinin alınmaması, ağır riskli işlerde koruyucu ekipman verilmemesi vb.) haklı fesih doğurabilir. Özellikle iş kazası riski olan sektörlerde bu konu daha kritik hâle gelir.
İşçi Açısından Geçerli Fesih: Neyi İfade Eder?
Geçerli fesihte mesele şudur: İşveren, işçiyi “haklı nedenle derhal” çıkarmamıştır; ancak iş ilişkisini bitirmek için geçerli bir gerekçe ileri sürmüştür.
İşçi açısından geçerli fesih, çoğunlukla şu soruyu doğurur:
“İşverenin gösterdiği gerekçe gerçekten geçerli mi, yoksa görünürde mi?”
Çünkü bazı işverenler;
- sendikal faaliyet,
- hamilelik/doğum izni,
- şikâyet/ihbar,
- fazla mesaiyi reddetme,
- hak arama
gibi sebepleri “performans” veya “uyumsuzluk” gerekçesiyle maskelemeye çalışabilir.
Bu nedenle geçerli fesihte işçi için en kritik yol, işe iade davası ve fesih gerekçesinin ispatıdır.
Haklı Fesih mi, Geçerli Fesih mi? İşçinin Haklarına Etkisi
Bu bölüm, işçinin en çok merak ettiği noktadır: “Benim için hangi sonuç doğar?”
Kıdem Tazminatı
- İşçi haklı fesih yaparsa: Kural olarak kıdem tazminatına hak kazanabilir (şartlar oluşmuşsa).
- İşveren geçerli fesih yaparsa: İşçi kıdem tazminatına hak kazanabilir (işveren feshi ve çalışma süresi şartı varsa).
- İşveren haklı fesih yaparsa (işçi kusurlu): İşçi kıdem tazminatını kaybedebilir.
Bu nedenle “fesih türü” kadar “fesihte haklılık” da belirleyicidir.
İhbar Tazminatı
- Haklı fesih (işçi): İhbar süresi beklenmeden fesih olduğu için işçi genellikle ihbar tazminatı talep etmez; ancak işverenin haksız davranışına bağlı farklı tazminat kalemleri doğabilir.
- Geçerli fesih (işveren): İşveren ya ihbar süresine uyar ya da ihbar tazminatı öder.
İşe İade Davası (İş Güvencesi)
İşçi açısından geçerli fesih tartışması, çoğu durumda işe iade davasına gider. İşe iade için temel koşullar genellikle:
- İşyerinde belirli sayıda işçi (iş güvencesi kapsamı)
- İşçinin belirli kıdemi
- Feshin yazılı yapılması ve gerekçenin açık gösterilmesi
- Fesih sebebinin geçerli olmaması
İşçi işe iade davasını kazanırsa; işe başlatmama tazminatı ve boşta geçen süre ücreti gibi haklar gündeme gelir.
İşsizlik Maaşı
İşçinin işsizlik maaşı alıp alamaması, çıkış kodu ve feshin niteliğiyle ilişkilidir. Genel çerçevede:
- İşveren tarafından yapılan fesihlerde işsizlik maaşı ihtimali daha yüksektir.
- İşçinin haklı feshi de bazı durumlarda işsizlik ödeneğine imkân tanıyabilir; ancak süreçte belgelerin doğru hazırlanması ve ispat önemlidir.
Bu noktada işçinin “sadece dilekçe verip ayrılması” yerine, hukuken doğru gerekçelendirilmiş bir fesih bildirimi yapması önem taşır.
İşçi Haklı Fesih Yapacaksa Dikkat Etmesi Gerekenler
Haklı fesihte en büyük risk, işçinin haklı olduğunu düşünmesine rağmen mahkemenin feshi “istifa” gibi değerlendirmesidir. Bu nedenle aşağıdaki maddeler çok önemlidir:
Delil Toplamadan Fesih Yapmayın
Ücret ödenmiyorsa banka kayıtları, bordro; mobbing varsa yazışma, tanık; fazla mesai varsa giriş-çıkış gibi veriler önemlidir. “Bunlar sonra bulunur” yaklaşımı pratikte sorun çıkarır.
Fesih Bildirimini Yazılı Yapın
Haklı fesih bildirimi, mümkün olduğunca yazılı yapılmalı ve gerekçeler net belirtilmelidir. İleride “sebep yoktu” iddiasını kırmak açısından kritik olur.
Noter İhtarı ve Profesyonel Metin
Bazı dosyalarda noter ihtarı, delil değerini artırır. Her dosyada zorunlu değildir; ancak ihtar metninin hatalı yazılması ciddi hak kaybına neden olabilir. Bu nedenle bir iş hukuku avukatı ile hazırlamak daha güvenlidir.
İşveren Geçerli Fesih Yaptığını Söylüyorsa İşçi Ne Yapmalı?
Geçerli fesihte işçinin temel stratejisi, fesih gerekçesini analiz edip şu soruları sormaktır:
- Yazılı fesih bildirimi var mı?
- Gerekçe somut mu, yoksa genel ifadeler mi?
- Performans deniyorsa objektif kriter var mı?
- Savunma alınmış mı? (disiplin gerekçelerinde)
- Benzer durumda başkaları çıkartılmadıysa ayrımcılık var mı?
- Asıl sebep hak aramam mı?
Bu analiz sonrası işçi, şartlar uygunsa işe iade davası ve alacak/tazminat davalarını birlikte planlayabilir.
Haklı Fesih – Geçerli Fesih Karşılaştırma Tablosu
Aşağıdaki tablo, işçi açısından hızlı kıyas sunar:
| Kriter | Haklı Fesih (İşçi) | Geçerli Fesih (İşveren) |
| Fesih Şekli | Derhal | Bildirimli (ihbar) veya ihbar tazminatlı |
| Sebep Ağırlığı | Çok ağır/çekilmezlik | Makul/objektif gerekçe |
| İşe İade | Genelde konu olmaz | Merkezde işe iade vardır |
| Kıdem Tazminatı | Çoğu durumda mümkündür | Çoğu durumda mümkündür |
| İhbar Tazminatı | Kural olarak yok | Çoğu durumda var |
| İspat ve Delil | İşçi için çok kritik | İşveren için kritik |
Sık Sorulan Sorular
İşçi haklı fesih yaparsa kıdem tazminatı alır mı?
Şartları oluşmuşsa ve haklı fesih sebebi ispatlanabiliyorsa evet. Ancak “haklılık” değerlendirmesi her dosyada farklıdır.
Geçerli fesihte işçi tazminat alır mı?
İşveren geçerli nedenle feshettiğinde işçi; çalışma süresi ve diğer şartlar varsa kıdem tazminatı, ayrıca ihbar süresi uygulanmadıysa ihbar tazminatı alabilir.
Haklı fesih ile istifa aynı şey mi?
Hayır. İstifa, işçinin kendi isteğiyle ayrılmasıdır; haklı fesih ise işçinin kanunun tanıdığı haklı bir nedenle sözleşmeyi sona erdirmesidir. Ancak yanlış kurgulanırsa haklı fesih “istifa gibi” değerlendirilebilir.
İşveren geçerli fesih diyerek haksız çıkarırsa ne olur?
Şartlar varsa işçi işe iade davası açabilir. Feshin geçersizliğine karar verilirse işe iade ve tazminatlar gündeme gelir.
İşçi İçin En Kritik Nokta “Doğru Hukuki Kurgudur”
“Haklı fesih mi, geçerli fesih mi?” sorusu işçi açısından yalnızca teorik bir ayrım değildir. Hangi fesih türünün uygulanacağı; işçinin kıdem/ihbar tazminatını, işe iade hakkını, işsizlik ödeneği ihtimalini ve hatta gelecekteki iş hayatını etkiler.
Bu nedenle:
- İşçi haklı fesih yapacaksa delil, yazılı bildirim ve doğru gerekçelendirme,
- İşveren geçerli fesih yaptığını söylüyorsa fesih gerekçesinin somutluğu ve işe iade stratejisi
mutlaka profesyonel şekilde değerlendirilmelidir.
İzmir’de Haklı veya Geçerli Fesih Avukatlık İşlemleri
İşten ayrılma veya işten çıkarılma sürecinde yapılacak küçük bir hata, yılların emeğini ve tazminat haklarını riske atabilir. Avukat Fırat Memiş (FM Avukatlık Bürosu) olarak; işçi haklı fesih süreçleri, geçerli fesih değerlendirmeleri, işe iade davaları ve işçilik alacakları konularında müvekkillerimize profesyonel hukuki danışmanlık ve dava takibi hizmeti sunuyoruz.
İzmir’de iş hukuku kapsamında haklarınızı güvenle değerlendirmek için FM Avukatlık Bürosu ile iletişime geçebilirsiniz.
📞 Telefon: +90 505 863 04 06
📩 E-posta: avfiratmemis@gmail.com
🌐 Web: fmemis.av.tr
FM Avukatlık Bürosu – İzmir’de haklı fesih ve geçerli fesih durumlarında güvenilir, şeffaf ve çözüm odaklı hukuki destek.